علی بیانلو
چکیده
آواشناسی، شاخه‌ای از زبان‌شناسی عموی، جهت اطلاع از قوانین تولید آواهای کلامی، آن‌ها را بررسی می‌کند که خشت اول نظام زبانی است. هماهنگی آوایی پدیده‌ای زبانی در واکه‌ها و همخوان‌ها است. یعنی تأثیرپذیری آواها به مشابهت بین آن‌ها منجر می‌شود. مکانیزم‌های این پدیده در بیشتر زبان‌ها و در عربی و ترکی آذری وجود دارد؛ چون ویژگی این ...
بیشتر
آواشناسی، شاخه‌ای از زبان‌شناسی عموی، جهت اطلاع از قوانین تولید آواهای کلامی، آن‌ها را بررسی می‌کند که خشت اول نظام زبانی است. هماهنگی آوایی پدیده‌ای زبانی در واکه‌ها و همخوان‌ها است. یعنی تأثیرپذیری آواها به مشابهت بین آن‌ها منجر می‌شود. مکانیزم‌های این پدیده در بیشتر زبان‌ها و در عربی و ترکی آذری وجود دارد؛ چون ویژگی این دو زبان ریتم آوایی در ساختواژ است. مسئله اینکه وام‌واژه‌های عربی تابع هماهنگی آوایی در زبان آذری هستند. این پژوهش، با روش توصیفی ـ تحلیلی و نظر به آواشناسی تطبیقی، به مطالعۀ موردی وام‌واژه‌های عربی در ترکی آذری و مقایسۀ مکانیزم‌های آوایی میان دو زبان، در واکه‌ها و همخوان‌ها می‌پردازد؛ زیرا، در این بررسی، نظام آوایی دو زبان مطرح می‌شود و نحوۀ برخورد زبان آذری با وام‌واژه‌های عربی و چگونگی بومی‌سازی واجی نشان داده می‌شود. از این‌رو، پیگیری مشترکات و مفترقات نظام آوایی میان عربی و آذری در عرصۀ آواشناسی تطبیقی سودمند خواهد بود. نتیجه اینکه، تأثیرپذیری واکه‌ها به صورت پیشین و پسین، در دو زبان است. همخوان‌های عربی، هماهنگی آوایی را می‌پذیرند و این هماهنگی در بافت آوایی زبان آذری آشکار است. تابعیت واکۀ عربی کوتاه از بلند شامل هماهنگی کسره با یاء، ضمّه با واو و فتحه با الف، است. همچنین، در وام‌واژه‌های زبان آذری، کسره به صورت یاء درمی‌آید. همزۀ عربی گاهی حذف یا تبدیل به واکه می‌شود. این پدیده در وام‌واژهای زبان آذری بروز می‌کند. مصدرهای عربی وارد آذری شده و حرف حلق در بقاء کسره یا تبدیل آن به یاء، تأثیرگذار است. از این پدیده در عربی اثری نیست.
